Siirt'in Terkedilen Geleneği (Dem ve Dehliç)

Öyle tahmin ediyoruz ki, Türkiye'nin 81 iline gidilse ve araştırılırsa, mutlaka Siirtlilerin izlerine rastlanacaktır. Bu göçün sonucu olarak, 50-60 yıl öncesine kadar nüfusunun yüzde yüzüne yakını Şehrinin kadim yerlilerinden oluşan Siirt Merkez İlçesinde yaşayan öz Siirtlilerin

(ARAP KESİMİ)

nüfusu, Şehrin nüfusunun yüzde 15'leri düzeyine inmiştir. Bunun tabii sonucu olarak, kadim Siirt şehrinin birçok gelenek ve görenekleri de zaman içinde terkedilmiştir.

Terkedilen bu gelenek ve görenekler arasında tam da içinde bulunduğumuz haftada gerçekleştirilen

(DEM VE DEHLİÇ ŞENLİKLERİ)

vardır. Geçmiş yıllarda, Siirt'in gelenekleri içinde bir nevi

YILBAŞI KUTLAMALARI OLARAK 'DEM' ŞENLİKLERİ)

düzenlenirdi.

Miladi Takvim yerine, Rumi Yılbaşını esas alan

DEM ŞENLİKLERİ

HAFTASINDA,

Şehrimize has özel yemekler yapılırdı. Yine bu şenlikler kapsamında Siirt'çe

'DEHLİÇ'

olarak tabir edilen eğlenceler düzenlenir, hafta boyunca çocuklar, gece saatlerinde kendi mahallelerindeki evleri dolaşır ve uğradıkları evlerden bahşiş koparıncaya kadar Siirt'çe mniler, tekerlemeler söylerlerdi. Genelde çocuklara verilen paradan çok, kışlık yemişler (ceviz, fıstık, kuru üzüm, peksimet v.s.) olurdu.

'DEM'

Türkçe olarak

'Devam etti'

anlamına gelir. Rivayetlere göre, günlerin kısalmaları devam ederken bundan endişelenen ve gündüzlerin son bulmasından korkmağa başlayan Siirtliler, günlerin kısalması son bulup da yeniden uzamaya başlayınca

'Dünyanın ve gündüzlerin sonu gelmeyecek, yaşam

devam edecek'

anlamında

'DEM'

deyimini kullanmışlardır.

Bunun için de, gündüz saatlerinin kısalmalarının son bularak uzamağa başlamalarını kutlamak amacıyla eğlenceler düzenlemişler.

Genelde, her mahallenin çocukları kendi muhitlerinde

DEM

haftasının gecelerinde kapı-kapı dolaşır adına

'DEHLİÇ'

denilen mniler okurlardı.

İşte, DEM ŞENLİKLERİ HAFTASININ GECELERİNDE ÇOCUKLAR TARAFINDAN SÖYLENEN MNİLER VE TEKERLEMELERDEN BAZILARI:

(ARAPÇASI)

CİNE ME CİNE

RABBİSSEME YIHDİNE

YE YIHDİ YEY VEDDİNE

ITLAULLEYNE

LE BIRDU İCREYNE

IFTEHU FIMMIL KİSE

PARITEYN MOY KEFFEVNE

YA CEVEP, YA MEVEP

HENYE MENYE

REKZE FİLİZVEYYE

CİBU SAHAN İZBİP

DINNAKKOR IŞVEYYE

YA CEVEP, YA MEVEP

HENYE MENYE ĞELFİLAYT

ALLAYĞELLİ NESİLBEYT

LIKEN ECİN TIĞTAMAR

SALKEN IBEN KEMEL KAMAR

YA CEVEP, YA MEVEP

(TÜRKÇESİ)

GELDİK GELMEDİK

SEMALARIN RABBİ HİDAYET ETSİN

YA HİDAYET ETSİN, YA ALSIN ARTIK

YANIMIZA ÇIKIN

AYAKLARIMIZ DONDU

KESENİN AĞZINI AÇIN

İKİ PARA BİZE YETMEZ OLDU

EVET Mİ, HAYIR MI

RAHAT HUZUR İÇİNDE

KURULMUŞSUN KÖŞENE

BİR TABAK KURU ÜZÜM GETRİN

ATIŞTIRALIM TANE TANE

EVET Mİ, HAYIR MI

RAHAT HUZUR İÇİNDE

ARKASINDASINIZ DUVARIN

ALLAH, EV HALKINI BAĞIŞLASIN

MAYA TUTMUŞ HAMURUNUZ VAR

AY YÜZLÜ BİR ÇOCUĞUNUZ OLMUŞ

EVET Mİ, HAYIR MI