Siirtli Hemşerimiz Murat Akdemir'in Kaleminden: 70'li Yılların Başlarında Siirt Çarşısı-Siirt'in Tacirleri ve Tanınan Çarşı Esnafları

-Takribi 50-55 yıl öncesine dair, ben ve benim yaş kuşağımdakilerle, bizden öncekilerin hatıralarındaki Siirt, bu gün itibariyle ciddi bir kısmı harap vaziyetteki Siirt Mimarisine göre yapılmış kalın duvarlı, kubbe yapılı sıkışık nizamlı, dar sokaklı mahallelerdeki cas evlerden oluşuyordu. Yer yer az da olsa taş malzemeden yapılmış evler de vardı. O yılların sonlarına doğru yapılmış tek tük yığma betondan evler yapılmıştı ama bunların sayısı parmakla sayılacak kadar azdı.

-Bütün Siirt, yukarıdaki bir iki tepenin sırtlarına yaslanmış durumdaki bir avuç mahalleden oluşuyordu. Tabi çarşısı da Cumhuriyet Caddesi ile yine eski belediye çevresinden Ulu Camii'nin önünden, bu caddeye paralel bir şekilde aşağıya inen caddenin etrafında kümelenmişti. Bakkallar; Sok'ıl Meşeyeğ (Şeyhler Çarşısı) ve Sok'ıl Fokani (Yukarı Çarşı) da bulunuyorlardı.

Daha önce Özgen Sinemasının karşısında bulunan kasaplar çarşısı eski mahiyetini kaybedince kasapların çoğu, yukarı çarşı ile Helvacılar Çarşısındaki esnafın arasındaki bir yere toplanmışlardı. Peynirciler ve biraz aşağısında köylerden alışverişe gelenlere hitap eden Manifaturacılar da Helvacılar çarşısındaydılar. Helvacılar çarşısını hemen altında, palancılar ve bakırcılar çarşısı bulunuyordu. Hal, Arapça deyimiyle Arasa, Güres Caddesinin hemen başında, o gün itibariyle şehrin dışındaydı. Zira sonradan kurulduğu için Lise, Sanat Okulu, Ortaokul ve Atatürk İlkokulunun dışında, Yeni Mahalle adı verilen bu mevkide tek tük bina vardı. Caddenin ilerisinde eski hastane bulunuyordu. Buradaki arsaların çoğunun, eskiden tarla iken, hayır için vakfedilmiş olması da mevcut bina sayısının azlığında bir etkendi. Konumuza dönecek olursak, Tillo yolunun hemen başlarında bir de buğday çarşısı vardı ama 70'li yıllarda hareketliliğini kaybetmeye başlamıştı. Cumhuriyet Caddesinden Sok'ıl Fokani'ye doğru bir alanda Marangozlar çarşısı vardı. Birkaç kuyumcu da Helvacılar çarşısının girişinde kümelenmişti. Görüldüğü gibi, Siirt küçük bir çarşı yapısına sahip olmasına rağmen, aynı işi yapan esnaf Marangozlar, Bakırcılar, Helvacılar, Bakkallar, Palancılar gibi bir araya toplanmıştı. Esnafların, bir arada bulundukları dönemde; Siirt, sabit insan nüfusundan oluştuğu halde, birbirlerinden müşteri kapmak şöyle dursun, kapris ve kıskançlığa ve de hırsa kapılmadan, tam tersine birbirlerine her konuda destek oluyorlardı.

-Cumhuriyet Caddesinden aşağıya doğru sıralanan eski esnaf ve tüccarlardan aklımda kalanları yazacak olursam. Eski Belediyeye yakın eski esnaflardan Hacı Sımo, Ulu Cami'nin sokağının girişinde Üçkardeşler, biraz altında caddenin iki tarafında karşılıklı dükknları olan Soysal'lara ait İstanbul pazarı, Abdi Aslan'a ait Aslan mağazası Hüsnü Cevheroğlu'na ait Cevheroğlu mağazası.

Yalım'lara ait Şark Nakliyat Ambarı ve mağazalar, Bayam'lara ve Ertekin'lere ait beyaz eşya, Singer Philips vs. heykelin hemen karşısındaki Değerler'den beyaz eşya satan Arçelik'çi Fahri Değer. Haydar Zahıro'ya ait modern Erdef Oteli, otelin yanında Tofaş Bayii Cansabuncu'lar. Eruh yolunun ağzında Otoşark Taksi. Yine Otelin önünden kalkan otobüsleriyle Otaşark Turizm'den, Siirt Petrol Turizme dönen Mizbah Palan'ın ilgilendiği firma. Sonraları Güres Caddesinin başında açılan Bekir Özçiçek'e ait Jet Taksi. Siirt'in meşhur kebapçıları Durak ve sonradan açılan Birtat Kebap Salonu ile Siirt'in emektar büryancıları da o yıllarda çok aktifti. Tabi benzinlik sahibi aynı zamanda müteahhitlerden olan Veysi Çalapkulu ve sonradan şehre daha yakın mevkide benzinlik açan Dabakoğulları. Bu arada Siirt'in Dabaklar çarşını unutmamak lazım. Bu çarşı da sonradan demirci ve kaynakçıların eklemlendiği bakırcılar çarşısının hemen ilerisindeydi. Hatta bu çarşıdaki Dabakoğlu Hamamı, klasik tarzda bir hamamdı ama o zaman bile, lüks hizmet vermekteydi.

-Siirt ve Siirtliler anlat anlat bitmez aslında ama şimdilik, hafızamda kalanlardan bu kadarını aktarayım. Kalın, sağlıcakla.