DEM VE DEHLİÇ!

Miladi 2018 yılını gerilerde bırakıp, miladi 2019 yılını idrak etmeğe hazırlanırken, biz Siirtlilerin örf ve adetleriyle ilgili bir nostalji yapmak istedik.

Geçmiş yıllarda, Siirt’in gelenekleri içinde bir nevi

YILBAŞI KUTLAMALARI OLARAK UYGULANAN “DEM” ŞENLİKLERİ

düzenlenirdi.

Miladi Takvim yerine, Rumi Yılbaşını esas alan

DEM ŞENLİKLERİ

HAFTASINDA,

Şehrimize has özel yemekler yapılırdı. Yine bu şenlikler kapsamında Siirt’çe

“DEHLİÇ”

olarak tabir edilen eğlenceler düzenlenir, hafta boyunca çocuklar, gece saatlerinde kendi mahallelerindeki evleri dolaşır ve uğradıkları evlerden bahşiş koparıncaya kadar Siirt’çe mâniler, tekerlemeler söylerlerdi. Genelde çocuklara verilen paradan çok, kış yemişleri (ceviz, fıstık, kuru üzüm, peksimet v.s.) olurdu.

“DEM”

Türkçe olarak

“Devam etti”

anlamına gelir. Rivayetlere göre, günlerin kısalmaları devam ederken bundan endişelenen ve gündüzlerin son bulmasından korkmağa başlayan Siirtliler, günlerin kısalması son bulup da yeniden uzamaya başlayınca

“Dünyanın ve gündüzlerin sonu gelmeyecek, yaşam

devam edecek”

anlamında

“DEM”

deyimini kullanmışlardır.

Bunun için de, gündüz saatlerinin kısalmalarının son bularak uzamağa başlamalarını kutlamak amacıyla eğlenceler düzenlemişler.

Genelde, her mahallenin çocukları kendi mahallelerinde DEM haftasının gecelerinde kapı-kapı dolaşır adına

“DEHLİÇ”

denilen mâniler okurlardı.

İşte, DEM ŞENLİKLERİ HAFTASININ GECELERİNDE ÇOCUKLAR TARAFINDAN SÖYLENEN MÂNİLER VE TEKERLEMELERDEN BAZILARI:

(ARAPÇASI)

CİNE ME CİNE

RABBİSSEME YIHDİNE

YE YIHDİ YEY VEDDİNE

ITLAULLEYNE

LE BIRDU İCREYNE

IFTEHU FIMMIL KİSE

PARITEYN MOY KEFFEVNE

YA CEVEP, YA MEVEP

HENYE MENYE

REKZE FİLİZVEYYE

CİBU SAHAN İZBİP

DINNAKKOR IŞVEYYE

YA CEVEP, YA MEVEP

HENYE MENYE ĞELFİLAYT

ALLAYĞELLİ NESİLBEYT

LIKEN ECİN TIĞTAMAR

SALKEN IBEN KEMEL KAMAR

YA CEVEP, YA MEVEP

(TÜRKÇESİ)

GELDİK GELMEDİK

SEMALARIN RABBİ HİDAYET ETSİN

YA HİDAYET ETSİN, YA ALSIN ARTIK

YANIMIZA ÇIKIN

AYAKLARIMIZ DONDU

KESENİN AĞZINI AÇIN

İKİ PARA BİZE YETMEZ OLDU

EVET Mİ, HAYIR MI

RAHAT HUZUR İÇİNDE

KURULMUŞSUN KÖŞENE

BİR TABAK KURU ÜZÜM GETRİN

ATIŞTIRALIM TANE TANE

EVET Mİ, HAYIR MI

RAHAT HUZUR İÇİNDE

ARKASINDASINIZ DUVARIN

ALLAH, EV HALKINI BAĞIŞLASIN

MAYA TUTMUŞ HAMURUNUZ VAR

AY YÜZLÜ BİR ÇOCUĞUNUZ OLMUŞ

EVET Mİ, HAYIR MI

***

Biz de, çocukluk yıllarımızda DEM ve DEHLİÇ şenliklerine katıldık. Akranlarımızla beraber ev-ev dolaşarak komşularımızın, akrabalarımızın kapılarını çaldık. Kuru üzüm, fıstık, ceviz topladık. Kimileri para verdi. Verilenleri ekip arkadaşlarımızla üleştik.

“Geçmiş zaman olur ki, hayali cihan değer”

dedikleri bu olsa gerek…

TAŞLAMALAR

MİLLİ PİYANGO HARAM

DİYE TUTTURMUŞ AMA

PİYANGONUN DIŞINDA

NE HARAMLAR VAR OYSA

İSRAF, RÜŞVET, KAYIRMA

BUNLARIN HEPSİ HARAM

BİR MİLLİ PİYANGO MU

HARAM OLAN BE ADAM

İŞİ EHLİNE VERMEK

GEREĞİYKEN İSLAMIN

NAEHİLLERE VERMEK

HELÂL DEMEYİN SAKIN

DEVYE BOYNUN EĞRİ

DEMİŞLER CEVAP VERMİŞ

NEREM DOĞRU Kİ ŞİMDİ

BOYUN MU OLDU TEK İŞ