Dünya'nın Dönüşü Hızlandı: Tarihte İlk Kez Bir Saniyenin Silinmesi Gündemde

Uzmanlar, bu olağanüstü gelişmenin zaman hesaplamalarında büyük değişiklikleri zorunlu kılabileceğini ve tarihte ilk kez “negatif artık saniye” uygulamasının gündeme gelebileceğini belirtiyor.

Yılın En Kısa Günü: 10 Temmuz 2024

Uluslararası Dünya Dönüşü ve Referans Sistemleri Servisi ile ABD Deniz Gözlemevi verilerine göre, 10 Temmuz 2024 tarihi, yılın en kısa günü oldu. Bu gün, 24 saatten 1,36 milisaniye daha kısa sürdü. 5 Temmuz’da ise kayıtlı tarihin en kısa günü yaşandı: 1,66 milisaniye eksik.

Benzer kısalmaların 22 Temmuz ve 5 Ağustos gibi tarihlerde de tekrarlanması bekleniyor. Bu ölçümler, Dünya'nın dönüşünü yıldızlara göre konumlandıran uydular ve atom saatleri sayesinde kesin olarak belirleniyor.

Zaman Nasıl Ölçülüyor?

Dünya’nın dönüş süresi pratikte her gün değişiklik gösteriyor. Bu değişiklikler Ay’ın kütle çekimi, atmosferik olaylar ve gezegenin iç yapısındaki hareketlerden kaynaklanıyor. Bu nedenle zamanın hassas şekilde ölçülmesi için 1955’ten beri atom saatleri kullanılıyor.

Dünya genelindeki 450 atom saati, Eşgüdümlü Evrensel Zaman (UTC) sistemini oluşturuyor. Bilgisayarlar, telefonlar ve GPS gibi sistemler bu saate göre çalışıyor.

Artık Saniye: Geçmişte Ne Oldu, Şimdi Ne Oluyor?

Dünya’nın dönüşü geçmişte yavaşladığında, takvim ile astronomik zaman arasındaki farkı dengelemek için UTC sistemine “artı saniye” eklendi. İlk kez 1972’de uygulanan bu yöntemde toplam 27 saniye eklendi. Ancak bu işlem son olarak 2016’da yapıldı.

2022’de alınan uluslararası bir kararla artık saniyenin 2035’e kadar tamamen kaldırılması planlandı. Ancak bu sefer ters yönde bir sorun ortaya çıkabilir: Dünya’nın hızlanması nedeniyle artık bir saniyenin çıkarılması gerekebilir. Bilim insanları bu olasılığı yüzde 40 olarak değerlendiriyor.

Negatif Artık Saniyenin Tehlikeleri

Negatif artık saniye bugüne kadar hiç uygulanmadı. Bu nedenle teknik altyapılar açısından büyük riskler taşıyor. Ulusal Standartlar ve Teknoloji Enstitüsü'nden fizikçi Judah Levine, “Bazı sistemler artı saniyeyi bile yanlış uyguluyor. Negatif saniye ise daha önce hiç denenmediği için büyük sorunlar doğurabilir” diyor.

Finans piyasaları, elektrik şebekeleri, haberleşme sistemleri ve GPS altyapısı zamanla senkronize çalıştığı için, böyle bir saniye değişikliği Y2K (2000 yılı sorunu) benzeri bir krizi tetikleyebilir.

Dünya Neden Daha Hızlı Dönüyor?

Kaliforniya Üniversitesi'nden jeofizikçi Prof. Duncan Agnew’e göre, Dünya'nın dönüş hızındaki kısa vadeli değişimler başlıca Ay’ın hareketlerine, atmosfer koşullarına ve gezegenin çekirdek yapısına bağlı. Örneğin jet akımlarının yer değiştirmesi, atmosferin yavaşlamasına neden olurken Dünya'nın dönüşünü hızlandırıyor.

Ayrıca Dünya'nın sıvı çekirdeği yavaşlarken, dış katmanları hızlanabiliyor. Bu etkenler birleştiğinde, bazı günlerin neden daha kısa olduğu öngörülebiliyor. Ancak bu tahminler genellikle bir yılı aşmıyor.

İklim Değişikliği ve Buzulların Etkisi

İklim değişikliği de Dünya'nın dönüşünü etkiliyor. Ancak bu etki, hızlandırıcı değil yavaşlatıcı yönde. Grönland ve Antarktika’daki buzulların erimesiyle su kütlesi denizlere yayılıyor, bu da Dünya’nın dönüş hızını azaltıyor. Bu etki, kollarını açan bir buz patencinin yavaşlamasına benzetiliyor.

Eğer buzullar erimemiş olsaydı, bilim insanlarına göre negatif artık saniye sorunu bugünden çok daha erken gündeme gelmiş olacaktı. Ayrıca buzul erimesi, Dünya’nın dönüş eksenini de kaydırıyor. Zürih’teki İsviçre Federal Teknoloji Enstitüsü’nden Benedikt Soja, “Emisyonlar bu hızla devam ederse, iklim değişikliği Ay’ın milyarlarca yıldır yarattığı etkiden bile baskın hale gelebilir” uyarısında bulundu.