(Erbain) olarak tanımlanan kış mevsiminin en soğuk günleri başlıyor. (ERBAİN) deyimi Arapça bir kelime olup (KIRK GÜNLER) anlamına gelir. Kış mevsiminin en soğuk günlerini tanımlar. Komşu illerimiz Bitlis, Hakkari ve Şırnak’ta kar yağışlarının bir hayli etkili olduğu belirtiliyor. İlimizin kırsal bölgelerinde de aynı durum yaşanmakta. Kar yağışları sebebiyle birçok köy yolları ulaşıma kapanmakta olup, özellikle köy okullar tatil edilmektedir.
Küresel ısınmanın etkisiyle iklimlerin değiştiği bir gerçek olmakla birlikte, eski hesap hala tutmaktadır. 21 Aralık – 31 Ocak günlerine eskilerin deyimiyle
ERBAİN
günleridir. Erbain kış mevsiminin en şiddetli geçtiği 40 gün anlamında kullanılır. Dikkat edilirse, bu yılın kar yağışları da erbainin girmesiyle başladı ve bütün şiddetiyle devam etmektedir. Doğu’dan, batı bölgelerine kadar bütün Türkiye’de kar yağışları var.
ERBAİN’İN
bir başka adı da
"ZEMHERİ"dir.
Halk deyimiyle
(KARAKIŞ)
olarak da adlandırılır. Erbain kışın en şiddetli geçen kırk günüdür. Halk arasında senenin günleri Hızır (yaz) ve Kasım (kış) diye ikiye ayrılır. Kasım günleri Miladi 8 Kasım’da girer, 6 Mayıs’a kadar 179 gün, Şubat’ın 29 çektiği artık senelerde 180 gün sürer. 6 Mayıs’ta Hızır günleri başlar. Kasım’ın en şiddetli günleri de gündönümü denilen 21 Aralık’ta başlayan erbaindir. Kışın en karlı, tipili ve soğuk zamanıdır. Halk arasında “zemheri, karakış” da denilen bu günler 31 Ocak’a kadar 40 gün sürer ise de, bazı seneler hafif, bazı seneler şiddetli ve uzun olduğundan kesin süre tayin edilmez.
1 Şubat - 21 Mart arası günlere ise
“HAMSİN”
adı verilir. Hamsin Arapça
(ELLİ)
anlamına gelir. 50 gün süren Hamsin günleri erbain günleri kadar soğuk geçmez. Eskiden erbainin çıkması ile halk arasında kurbanlar kesilir ve bu günler hasta olmadan, sıhhatli atlatıldığı için Allah’a şükredilir; eşe-dosta ziyafetler verilirdi. Erbain, şiddetli soğukların, çat (veya çatır) ayazların yaşandığı, özellikle yaşlılar için çok tehlikeli günlerdir. Bu yüzden Erbain’in ilk gününe, bir zamanlar
“İmam Kırkı”
da denirmiş.
Erbain tabiri tasavvuf ve hadis ilminde de kullanılır. Tasavvuf yolunda bulunanların, nefeslerini kırılmaları için, 40 gün bir hücreye (odaya) çekilerek ibadet etmelerine
“Erbaine girmiş”
denir. Bu erbain günleri takvimlerdeki erbain (kışın en şiddetli zamanı) günlerinde yapılırdı.
Yine 21 Aralık’ta Güney Yarım kürede yılın en uzun günü yaşanır, ardından yaz mevsimi başlar. Sonrasında günler yavaş yavaş kısalır, 21 Mart’a gelindiğinde yılın en uzun gecesi yaşanır ve kış mevsimi başlar.
Türkiye’nin dâhil olduğu, Kuzey Yarım kürede ise yılın en uzun gecesinin yaşandığı 21 Aralık, sonbaharın bittiğinin, kışın başladığının işaretidir. 22 Aralık sabahı başlayan kış mevsimi, baharın başladığı 21 Mart’a kadar devam eder. Bu zaman zarfında günler uzar. 21 Aralık ile 21 Mart arasında doksan günün ilk kırk gününe (Erbain) ondan sonra gelen elli gününe ise (Hamsin) denilir. Erbain günlerinde hava sıcaklıklarının bu denli düşmesinin nedeni, dünyanın konumu nedeniyle, soğukların yukarıdan (tepeden) gelmesidir. Havalar bulutlu olduğunda soğuk havanın yeryüzüne inmesi azalır, bulutsuz günlerde/gecelerde ise rekor derecede soğuklar olur.
Evet, öyle anlaşılıyor ki Erbain, hamsinden de borç alacak ve şiddetli soğuklar büyük bir ihtimalle Mart ayına kadar devam edecektir.
Bu arada
(Allah’ım, kışımızı kış, yazımızı yaz yap)
atalar sözünü de unutmayalım…
